Rosnące koszty edukacji: rodzice w labiryncie wydatków

Choć edukacja publiczna w Polsce jest bezpłatna, rosnące koszty dodatkowych zajęć stanowią coraz większe obciążenie dla polskich rodzin. Niestety, w obliczu wzrostu ubóstwa skrajnego, które dotknęło już 6,6% populacji (2,5 mln Polaków)[1], ponadprogramowe nakłady na edukację stają się wyzwaniem, szczególnie dla tych, którzy mają dzieci. Mimo to, dla zapewnienia młodzieży lepszych perspektyw, aż 72% Polaków w roku szkolnym 2023/2024^[2] zdecydowało się na choć jedne płatne lekcje dla swoich pociech – o 7 punktów procentowych więcej niż rok temu. Co sprawia, że inwestowanie w edukację jest niezbędne pomimo coraz większych kosztów?

Koszty edukacji w Polsce

W roku 2023/2024 wydatki związane z powrotem do sal lekcyjnych przypadające na jedno dziecko wyniosły średnio od 300 do nawet przeszło 1000 zł^[3]. W skład wyprawki wchodził np. zakup podręczników i przyborów, a także obowiązkowe opłaty takie jak ubezpieczenie. Jest to duże obciążenie finansowe, biorąc pod uwagę fakt, że najniższa pensja krajowa wynosi obecnie 3261 zł netto.

- Lista wydatków nie kończy się na pokryciu kosztów „pakietu startowego”, wielu rodziców decyduje się bowiem na finansowanie zajęć dodatkowych dla swoich dzieci przez cały rok. Największą popularnością cieszy się nauka języków obcych, którą w roku 2023/2024 opłacała połowa badanych. Drugie miejsce zajęły zajęcia sportowe (42% odpowiedzi). Na korepetycje zdecydowała się jedynie niecała ⅓ Polaków^[4]. Z tych danych możemy wnioskować, że to w językach obcych opiekunowie widzą kluczową umiejętność dla przyszłości swoich pociech. Jednocześnie wskazuje to na niewystarczający poziom nauczania języków obcych w szkołach publicznych - mówi Jakub Baumgart, ekspert Intrum.

Średnie miesięczne wydatki na zajęcia pozalekcyjne wyniosły aż 629 zł, co oznacza roczny wzrost o 58 zł^[5]. Najczęściej jednak rodzice deklarowali, że na ten cel przeznaczają 300 zł^[6]. Co ciekawe, wydawana kwota jest ściśle związana z ich kwalifikacjami. Aż 92% opiekunów z dyplomem uczelni wyższych opłaca dodatkowe zajęcia, podczas gdy wśród osób z wykształceniem zawodowym odsetek ten sięga zaledwie 43%^[7]. Może to wynikać m.in. z różnicy w zarobkach - ci pierwsi zarabiają bowiem średnio o 3 tys. zł brutto więcej niż drudzy^[8].

Koszty edukacji to jednak nie tylko wyprawka szkolna i zajęcia pozalekcyjne. Dodatkowe wydatki czekają także na część rodziców najmłodszych, którzy korzystają z pomocy żłobków (w 2022 roku było to 162 tys. dzieci^[9]) czy przedszkoli. Jednym z powodów tego stanu jest mniejsza dostępność miejsc w publicznych instytucjach. W 2024 roku w całej Polsce działało 8,1 tys. żłobków, z czego jedynie 19% było państwowych. Opłaty za miesiąc pobytu w prywatnych placówkach znacząco różnią się jednak w zależności od miast, np. w Krakowie to wydatek ponad 2 tys. złotych, podczas gdy w Katowicach jest to około 1300 zł^[10]. Ceny przedszkoli są natomiast bardziej wyrównane, przykładowo w obu wspomnianych miastach wynoszą średnio 750 zł^[11]. Rodziny, które na dalszym etapie edukacji zdecydują się na wysłanie pociechy do niepublicznej podstawówki lub liceum poniosą miesięczne koszty rzędu od jednego do trzech tysięcy złotych^[12].

Dlaczego koszty kształcenia idą w górę?

Koszty, jakie rodzice muszą ponieść na utrzymanie dziecka – od narodzin do pełnoletności –nieprzerwanie rosną. W 2024 szacowano je na 1602 zł miesięcznie, co na przestrzeni 18 lat sumuje się do kwoty 346 tys. złotych. Dla porównania w 2022 było to 309 tys.^[13]. Z tej puli aż 12,8% to wydatki na edukację.

Zmieniające się realia rynku pracy, rozwój sztucznej inteligencji i pojawianie się nowych zawodów wymagają inwestycji w kształcenie. Program edukacyjny nie nadąża za tymi zmianami – przekazywany materiał szybko się dezaktualizuje, a zajęcia nie obejmują chociażby korzystania z technologii niezbędnych na rynku pracy. Rodzice, świadomi, że umiejętności, takie jak m.in. obsługa nowoczesnego sprzętu czy rozwój kompetencji cyfrowych są kluczowe, decydują się na dodatkowe zajęcia dla swoich dzieci. Niestety w wielu budżetach domowych brakuje środków na pokrycie wszystkich tego rodzaju wydatków.

- Rodzice coraz częściej zapisują swoje dzieci na dodatkowe zajęcia, aby zapewnić im jak najlepszy start w dorosłość. W odpowiedzi na rosnący popyt, oferta pozalekcyjna na polskim rynku stale się poszerza, obejmując również bardziej specjalistyczne kursy, jak np. programowanie. Takie zajęcia bywają kosztowne, jednak rodzice decydują się na nie, aby ułatwić dzieciom przyszłą karierę w tej dobrze płatnej profesji. - wyjaśnia Jakub Baumgart, ekspert Intrum.

Co zrobić, kiedy brakuje środków na dodatkowe zajęcia?

Płatne zajęcia to nie jedyne rozwiązanie. Dostępnych jest również sporo darmowych opcji. Pierwszą z nich może być samodzielne uczenie dziecka. Warto jednak pamiętać, że do takiej pomocy – oprócz wiedzy - potrzeba wiele cierpliwości i wyrozumiałości, nie jest to więc opcja dla każdego. Z tego też powodu dobrym rozwiązaniem jest przeszukanie zasobów Internetu. Przykładowo na YouTube istnieje wiele materiałów edukacyjnych (chociażby z zakresu języka angielskiego, historii czy matematyki), które mogą pomóc naszemu podopiecznemu w lekcjach. Warto również wykorzystać sztuczną inteligencję, która może wcielić się w korepetytora, z którym dziecko będzie mogło np. porozmawiać w obcym języku.

- Dobrą opcją jest również skorzystanie z aplikacji na telefon. Oferują one krótkie lekcje, które są podzielone na poziomy trudności i stopniowo wprowadzają nową dawkę wiedzy. Pozwala to na naukę we własnym tempie. Dodatkowo elementy grywalizacji (tj. zbieranie punktów czy odznak za postępy) mogą sprawić, że aktywność będzie jeszcze bardziej angażująca – dodaje Jakub Baumgart, ekspert Intrum.

Warto sprawdzić również darmowe zajęcia, które organizowane są przez jednostki samorządu terytorialnego, biblioteki, domy kultury lub fundacje. Często są to nie tylko warsztaty artystyczne czy wydarzenia sportowe, ale także kursy językowe i zajęcia podnoszące kompetencje technologiczne. Dzięki temu, bez wydawania pieniędzy zadbamy o rozwój dziecka. Kolejną, ciekawą opcją może być również stworzenie wraz z innymi rodzicami kółek zainteresowań, podczas których każdy z nich może uczyć dzieci wybranego przedmiotu, w którym czuje się mocny. Poprzez taką wymianę wiedzy możemy mieć darmowe korepetycje, a do tego integrację młodszych i starszych pokoleń.

Jak wspierać uczniów?

W obliczu szybko zmieniającego się świata oraz rosnących wymagań rynku pracy, nadrzędne staje się odpowiednie przygotowanie młodych do przyszłych wyzwań. „Nauka to potęgi klucz”, dlatego warto zapewnić naszym pociechom solidny start. Choć takie wydatki mogą być wyzwaniem dla wielu rodzin, istnieje szereg programów i opcji wsparcia, które mogą pomóc mniej zasobnym portfelom. Ważne jest, aby rodzice korzystali z tych możliwości, dbając o rozwój dzieci, a także ich szanse na lepszą przyszłość.

 

 

[1] EAPN Polska, Monitoring ubóstwa i polityki społecznej przeciw ubóstwu w Polsce 2023-2024, https://www.eapn.org.pl/eapn/uploads/2024/10/poverty_watch_24_final.pdf

^[2] CBOS, Wydatki rodziców na edukację dzieci w roku szkolnym 2023/2024, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2023/K_135_23.PDF.

^[3] dziennik.pl, Ile w 2024 roku trzeba wydać na wyprawkę szkolną? Od 350 aż do ponad 1000 złotych. Jednak liczy się nie tylko cena. Czego szukają rodzice?

 https://dziecko.dziennik.pl/artykuly/9584387,ile-w-2024-roku-trzeba-wydac-na-wyprawke-szkolna-od-350.htm.l

^[4] CBOS, Wydatki rodziców na edukację dzieci w roku szkolnym 2023/2024, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2023/K_135_23.PDF.

^[5] Tamże.

^[6] Tamże.

^[7] Tamże.

^[8] Wynagrodzenia.pl, Wynagrodzenia osób z różnym wykształceniem w 2023 roku

 https://wynagrodzenia.pl/artykul/wynagrodzenia-osob-z-roznym-wyksztalceniem-w-2023-roku.

^[9] GUS, Żłobki i kluby dziecięce 2022 roku, https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/6000/3/10/1/zlobki_i_kluby_dzieciece_w_2022_r..pdf.

^[10] Interia Biznes, Opłata za przedszkole i żłobek w 2024 roku. Ile kosztuje opieka nad dzieckiem? https://biznes.interia.pl/finanse/news-oplata-za-przedszkole-i-zlobek-w-2024-roku-ile-kosztuje-opie,nId,7721233.

^[11] Tamże.

^[12] Our Kids, Czesne w prywatnych szkołach w Polsce, https://www.ourkids.net/pl/czesne-w-prywatnych-szkolach.php.

^[13] Merito, Rośnie koszt wychowania dzieci – obecnie to nawet ponad 300 tys. zł!,

https://www.merito.pl/poznaj-wsb-merito/dzielimy-sie-wiedza/nie-ma-zlych-pytan/koszty-edukacji-w-polsce-ile-kosztuje-edukacja-dziecka-do-ukonczenia-18-roku-zycia.