Rozliczanie usług budowlanych w świetle nowelizacji ustawy o podatku VAT. Co się zmienia dla przedsiębiorcy?

Z początkiem roku weszła w życie nowelizacja ustawy o podatku VAT. Jedna z najważniejszych zmian dotyczy rozszerzenia katalogu czynności rozliczanych w ramach procedury odwrotnego obciążenia, który teraz obejmuje usługi budowlane. Nowe prawo może mieć znaczenie m.in. dla podmiotów budujących nową obwodnicę Wałbrzycha, która pochłonie blisko 300 mln zł, czy też dla firm wznoszących mieszkania komunalne w tym mieście. Zmiany bowiem zostały wprowadzone niedawno i jeszcze nie wszyscy przedsiębiorcy z branży wiedzą, jak rozliczyć swoją działalność według nowego prawa. O pomyłki w interpretacji przepisów jednak nietrudno.

Od 2017 roku usługi budowlane zostały objęte odwrotnym obciążeniem. Procedura polega na tym, że to nie sprzedawca rozlicza należny podatek VAT od świadczenia usług budowlanych, a nabywca. Co ważne, zmiana dotyczy tylko usług realizowanych pomiędzy firmami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT, a nie pomiędzy firmą a konsumentem, dlatego, jeżeli osoba prywatna wynajmuje firmę do remontu domu, nie będzie z tego tytułu odprowadzać VAT-u do urzędu skarbowego.

W świetle nowego prawa nie wszystkie usługi budowlane rozlicza się w ramach odwrotnego obciążenia, lecz tylko te, które zostały wymienione w załączniku nr 14 do ustawy o VAT. – Usługi te są identyfikowane przy pomocy PKWiU. Przedsiębiorca może samodzielnie zidentyfikować świadczoną usługę, korzystając z wyszukiwarki GUS-u. Jeżeli mimo to pojawią się wątpliwości dotyczące odpowiedniej klasyfikacji, można zwrócić się do Ośrodka Klasyfikacji i Nomenklatur Urzędu Statystycznego w Łodzi – podpowiada Katarzyna Chodara-Chodak z Modern Tax S.C., wałbrzyskiego biura rachunkowego, Partnera Tax Care. Aby usługi budowlane podlegały procedurze odwrotnego obciążenia, muszą być spełnione kolejne warunki: usługodawcą musi być czynny podatnik VAT^[1], u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT i musi świadczyć usługi jako podwykonawca^[2]. Jest nim nie tylko podatnik działający na zlecenie głównego wykonawcy, ale zdaniem Ministra Finansów, są nimi również dalsi podwykonawcy działający w ramach tego samego projektu budowlanego.

Uwaga: duże zmiany dla podwykonawców

Ustalenie tego, kto pełni rolę podwykonawcy przy danym projekcie budowlanym jest o tyle ważne, że mechanizm odwrotnego obciążenia nie przynosi istotnych zmian dla generalnych wykonawców, a ma znaczenie dla podwykonawców. Według nowego prawa przestają oni wykazywać podatek do zapłaty z tytułu świadczenia usług dla generalnego wykonawcy, przy czym nie przestają ponosić kosztów związanych z prowadzeniem swojej działalności. – Takie podmioty mogą mieć problem z utrzymaniem płynności finansowej. Mechanizm kompensowania podatku należnego podatkiem naliczonym przestaje działać i w skrajnym przypadku podwykonawcy stale będą ubiegać się o zwrot podatku VAT. Mogą przenosić nadwyżki na kolejne okresy rozliczeniowe, ale taka sytuacja nie może trwać przez dłuższy czas z uwagi na ryzyko zatorów płatniczych i utratę płynności finansowej – informuje Joanna Chodak z Modern Tax S.C., wałbrzyskiego biura rachunkowego, Partnera Tax Care.

Obowiązki także po stronie usługodawcy

Choć procedura odwrotnego obciążenia przenosi obowiązek rozliczenia podatku na nabywcę, to jednak usługi budowlane rozliczane za pomocą tego mechanizmu, muszą zostać wykazane w deklaracjach VAT składanych zarówno przez sprzedawcę, jak i nabywcę. Usługodawca wystawiając fakturę, powinien zawrzeć na niej adnotację „odwrotne obciążenie”^[3]. Dostawcy usług, których prawo obliguje do zastosowania procedury odwrotnego obciążenia, mają obowiązek wykazywać te transakcje w okresowej deklaracji VAT (VAT-7 lub VAT-7K) oraz przygotować informację podsumowującą. – Informacja podsumowująca VAT-27 składana jest do 25 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Od stycznia 2017 r. zaszła jednak istotna zmiana – krajowa informacja podsumowująca może być jedynie składana drogą elektroniczną – podaje Joanna Chodak. Nabywca usług budowlanych objętych odwrotnym obciążeniem musi wykazywać takie transakcje jedynie w okresowej deklaracji VAT (VAT-7 lub VAT-7K).

Wątpliwości wobec nowego prawa

Jak podkreśla Katarzyna Chodara-Chodak, zmiany, które weszły w życie w styczniu 2017 r. rodzą sporo pytań, np. dotyczących refakturowania, czyli przenoszenia kosztów związanych z nabyciem usługi czy towaru na podmiot trzeci, czyli ostatecznego nabywcę. – Jeżeli chodzi o kwestię refakturowania usług budowlanych, przepisy nie określają tej sprawy jasno. Można uznać, że w przypadku refakturowania ustawa VAT przyjmuje fikcję prawną, iż podatnik, który refakturował sam otrzymał i wykonał usługę. W praktyce oznacza to, że firma X wykonuje usługę budowlaną dla firmy Y, a ta refakturuje ją na firmę Z. Biorąc pod uwagę wyjaśnienia Ministerstwa Finansów należy przyjąć, że jeśli przedsiębiorca Y refakturuje usługę wykonaną przez firmę X dla podmiotu Z, to firma X będzie zobowiązana do zastosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia, ponieważ wykonała usługę budowlaną jako podwykonawca – dodaje Katarzyna Chodara-Chodak. Ważne jest, aby przedsiębiorcy świadczący usługi budowlane badali, czy ich odbiorca nie będzie refakturował na inne podmioty, ponieważ to determinuje sposób rozliczenia.

Znajomość prawa podatkowego jest kluczową sprawą dla przedsiębiorcy, bo za błędne wypełnienie deklaracji podatkowej czekają go sankcje. Jeżeli ten w złożonej deklaracji np.: zaniżył kwotę należnego podatku lub zawyżył kwotę do zwrotu (różnicę między wartością podatku od sprzedaży i zakupu lub z samej nadwyżki zakupów), wtedy fiskus może nałożyć karę w wysokości 30 proc. kwoty zawyżenia zwrotu VAT (nadwyżki VAT) lub zaniżenia zobowiązania podatkowego. Obowiązuje ona także w przypadku, gdy przedsiębiorca nie złożył deklaracji podatkowej i nie wpłacili kwoty zobowiązania podatkowego^[4].

[1] Ta zasada także dotyczy usługobiorcy.

[2] Art. 17 ust. 1h ustawy o VAT.

[3] Podstawa prawna: Art. 106e ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT.

[4] Sankcja w VAT nie jest nakładana w przypadku osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe na podstawie kodeksu karnego skarbowego.