Portfel seniora – jak nie popaść w tarapaty finansowe w jesieni życia?

Choć seniorzy nie stanowią największej grupy dłużników, to łatwiej popaść im w poważne tarapaty finansowe niż młodszym pokoleniom. Z danych BIG InfoMonitor i BIK wynika, że zaległości w płatnościach ma co 18 osoba po 64 roku życia, a średnie zadłużenie seniora wynosi 21 238 zł[1]. Osoby będące na emeryturze, rzadko przeznaczają pieniądze na realizację własnych marzeń i pasji, na co jest czas właśnie po zakończeniu pracy zawodowej. Co więcej, blisko 15 proc. z nich jest bardziej skłonna zadłużyć się, aby pomóc rodzinie, niż sfinansować własne przyjemności. Niestety, takie podejście może negatywnie odbić się na sytuacji finansowej seniora. Eksperci Związku Firm Pośrednictwa Finansowego (ZFPF) radzą, jak zarządzać ograniczonym budżetem i co zrobić, by rozsądnie korzystać z produktów finansowych, takich jak np. kredyty, kiedy dysponujemy niewielką emeryturą.

Uwaga na „specjalne okazje”

Z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że przeciętna emerytura wypłacona w marcu 2018 r.[2] wyniosła 2 179,28 zł. Daje to niewielką sumę w porównaniu do kosztów utrzymania, które znacznie wzrosły w ostatnich latach i według KRD[3] obecnie wynoszą już średnio 1 572 zł miesięcznie. Nie może więc dziwić fakt, że 80 proc. emerytów uznaje je za wysokie. Po opłaceniu wszystkich rachunków, osoby będące na emeryturze mają do dyspozycji średnio 775 zł w skali miesiąca. Przy tak ograniczonym budżecie należy więc bardzo rozważnie podejmować decyzje finansowe. W przeciwnym razie, w domowej kasie szybko zaczyna brakować środków, np. na większe zakupy, leki czy opłacenie prywatnych wizyt lekarskich. Co robić w takiej sytuacji?

 – Emeryci to szczególna grupa osób, które zwykle posiadają zgromadzony majątek, np. w postaci mieszkania, nie spłacają już kredytów hipotecznych i dysponują nierzadko niewielkimi, ale za to regularnymi dochodami. Z reguły, seniorzy umiejętnie gospodarują domowym budżetem[4], ale doskwiera im brak środków, kiedy pojawią się większe, nieplanowane wydatki. W takiej sytuacji, warto sprawdzić, na co wydajemy najwięcej i gdzie „uciekają” nasze pieniądze. Może okazać się, że znajdziemy oszczędności, np. zmieniając dostawcę prądu lub gazu, czy rezygnując z drogiego pakietu telewizji kablowej, z którego nie korzystamy. Należy także zachować szczególną ostrożność w kwestii podejmowania decyzji zakupowych. Nie warto decydować się na zakup drogiego sprzętu AGD/RTV oferowanego przez akwizytorów czy podczas specjalnych prezentacji handlowych takich produktów. Nie mamy wtedy szansy ocenić, czy przypadkiem podobnych sprzętów nie znajdziemy w niższej cenie w sklepie stacjonarnym. Nierzadko zdarza się również, że nabywanie rzeczy w sprzedaży bezpośredniej wiąże się z poniesieniem dodatkowych kosztów, które wychodzą na jaw po pewnym czasie, kiedy zamkniemy już drzwi za akwizytorem i wczytamy się w umowę dotyczącą zakupu – mówi Leszek Zięba, ekspert ZFPF, mFinanse.

Kiedy pojawiają się kłopoty ze spłatą kredytu

Z raportu Związku Banków Polskich „Info Senior” wynika, że starsze osoby stosunkowo rzadko korzystają z kredytów i pożyczek (12 proc. badanych). Emeryci mają jednak większe problemy
z wyjściem z finansowych tarapatów niż inne grupy konsumentów i łatwiej wpadają w tzw. rolowanie długów, czyli zaciągają kolejne zobowiązanie na spłatę już istniejącego zadłużenia. Seniorzy dzięki stałym dochodom i wiekowi posiadają zdolność i odpowiednią historię kredytową. Przez to, często decydują się na kredyt gotówkowy lub pożyczkę, by wspomóc rodzinę, np. swoje dzieci lub przeznaczyć środki na wnuki. Wtedy, nie korzystają sami z pożyczonych pieniędzy, ale w całości ponoszą odpowiedzialność za spłatę zobowiązań. – Niestety, może zdarzyć się, że z powodu nieprzewidzianych zdarzeń losowych, np. choroby, która wymaga zakupu drogich leków lub skorzystania z prywatnej opieki medycznej, pojawiają się problemy z bieżącym regulowaniem należności. Jeżeli będziemy mieć problem ze spłatą, udajmy się do banku i przedstawmy swoją trudną sytuację, w której się znaleźliśmy. Spróbujmy np. rozłożyć kredyt na mniejsze raty, wydłużając okres kredytowania lub wynegocjujmy okresową karencję. Nie próbujmy od razu szukać środków w postaci nowego zobowiązania, bo to może doprowadzić do spirali zadłużenia – radzi Ewa Kozłowska ekspert ZFPF, Gold Finance.

Uważaj na drogie pożyczki

Inną pułapką, która może doprowadzić seniora do finansowych tarapatów, są łatwo dostępne, szybkie, ale droższe pożyczki pozabankowe. Szczególnie niekorzystne mogą być te oferowane przez agentów, którzy obsługują seniorów bezpośrednio w ich domach. W praktyce, taka usługa wiąże się z dodatkowymi opłatami, a niekiedy kończy się zaciągnięciem wyższego zobowiązania, niż początkowo planowaliśmy. Nie bez znaczenia jest także poczucie wywieranej presji, które sprawia, że trudno w takiej sytuacji odmówić „sprzedawcy” i obiektywnie ocenić ofertę. – Seniorzy nie zawsze wiedzą, że pożyczka „z dowozem” to jeden z najdroższych produktów finansowych na rynku. Brak świadomości i wiedzy w kwestii oceny warunków oferty, a często także nieczytanie umów, powodują, że decydują się oni na pożyczkę „w pakiecie” z bardzo wysokimi odsetkami i dodatkowymi opłatami, np. za obsługę w domu. Taka pożyczka z góry może okazać się niemożliwa do spłaty w terminie, a to już poważne zagrożenie dla płynności finansowej seniora. Planując zaciągnąć zobowiązanie, lepiej porównać ze sobą kilka ofert i ich koszt całkowity, najlepiej z pomocą bliskiej osoby lub pośrednika finansowego, który objaśni najważniejsze elementy poszczególnych ofert. Nie powinno się także podejmować decyzji finansowych pod wpływem namowy osób trzecich, co jest szczególnie istotne, gdy mamy do dyspozycji ograniczony budżet lub gdy jest on nadwyrężony pilniejszymi wydatkami – mówi Ewa Kozłowska, ekspert ZFPF, Gold Finance.

[1] BIG InfoMonitor, Kondycja portfela polskiego seniora, październik 2018.

[2] Marzec 2018 r.: waloryzacja emerytur dokonana przez ZUS.

[3] Dane KRD, wrzesień 2018.

[4] Związek Banków Polskich, Raport „Info Senior”, styczeń 2018 r.